Beleggen in obligaties: Centrale banken verlagen rentes, maar kapitaalmarktrente loopt hard op

Recente ontwikkelingen op de obligatiemarkt

Veel centrale banken reageren op de coronacrisis door de rentes te verlagen. Hiermee hopen centrale banken dat er meer geld beschikbaar komt in de markt voor bedrijfsleningen en consumptieve leningen. Dit zou bestedingen en investeringen moeten stimuleren en is goed voor de economie. De vraag is echter of dat geld wel echt besteed gaat worden. Veel landen zijn in geheel of gedeeltelijke lock-downs en de horeca is gesloten. Ook retailers sluiten steeds meer de deuren.

Sinds het uitbreken van het coronavirus is de paniek goed terug te zien op de financiele markten. Zowel goud als obligaties deden hun werk als veilige haven. Sinds een aantal dagen is er echter een opvallende beweging gaande op de obligatiemarkten. Hoewel centrale banken de rentes verlaagden, liepen de rentes op de kapitaalmarkten juist op. Op 9 maart bereikte de vergoeding van een Amerikaanse 10-jaars staatslening namelijk een dieptepunt van 0,31%. Inmiddels, nog geen 9 dagen later, is de rente opgelopen tot 1,10%. Dat is een stijging van ruim 250%.

In Europa zien we ook zeer interessante dingen gebeuren. De Nederlandse 10-jaar rente stond op 9 maart op -0,70%. Vandaag is de Nederlandse rente echter weer boven het nulpunt geschoten. Ten tijde van schrijven is de rente gestegen tot +0,03%. In Duitsland zien we nog wel een negatieve rente, maar de stijging daar is ook extreem. In dezelfde periode steeg deze van -0,90% naar -0,31%.

Waar komt deze stijging vandaan?

De stijging heeft waarschijnlijk te maken met het beleid van de overheden. De VS heeft besloten om belastingverplichtingen aan de federale belastingdienst IRS met negentig dagen op te schorten. Daarnaast is er een pakket van $850 miljard voorgelegd aan het Congres om de coronacrisis te bestrijden. Onderdeel van dit plan is om elke Amerikaan $1000 te geven. ”Mensen hebben nu cash nodig”, zegt minister Mnuchin (Financiën). Als het plan doorgaat, wordt het geld ”binnen nu en twee weken” uitgekeerd.

Dit zogeheten ‘helikoptergeld’ betekent als het ware dat er grote sommen geld worden gecreëerd en direct onder de bevolking worden verdeeld om de economie te stimuleren.  Het is een zeer onconventionele maatregel om de economie ten tijde van deflatie te stimuleren. De strategie moet ervoor zorgen dat consumenten geld gaan uitgeven. De toename van de hoeveelheid geld zal mogelijk vroeg of laat leiden tot prijsstijgingen (inflatie).

Juist deze inflatie lijken obligatiebeleggers nu in te prijzen. Als u geld uitleent en ook nog eens inflatie verwacht, dan wilt u dat natuurlijk wel terug zien in de vergoeding (coupon) van de obligatie. Bovendien moeten overheden veel geld gaan lenen om alle maatregelen uit te voeren. Dit zorgt voor meer aanbod van obligaties en daardoor stijgen de rentes.

In Europa zien we hetzelfde beeld. Overheden stellen enorme noodpaketten samen. In Nederland krijgen werkgevers die hun personeel niet meer kunnen betalen hulp, maar ook zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) krijgen financiële hulp. Hoeveel het kabinet precies voor het noodpakket uittrekt, is nog niet duidelijk. Voor de komende drie maanden gaat het om circa € 10 tot € 20 miljard. Dit bedrag kan fors oplopen, afhankelijk van de ontwikkelingen rondom het coronavirus.

De Europese Centrale Bank (ECB) heeft aangekondigd alle middelen die het tot de beschikking heeft ook daadwerkelijk in te zetten als dit nodig is. De ECB zal ook interveniëren op de obligatiemarkt als dit nodig is. Bovendien wil de ECB te allen tijde zorgen voor voldoende liquiditeit in het bancaire systeem.

Wat zijn obligaties?

Obligaties zijn niets anders dan leningen die door overheden of bedrijven worden uitgegeven. Als u een obligatie koopt, leent u dus geld uit aan de overheid of een onderneming en in ruil daarvoor krijg u een verhandelbaar schuldbewijs. In tegenstelling tot aandelen wordt u met een obligatie in bezit geen mede-eigenaar van de uitgevende instelling. Dit schuldbewijs geeft de houder daarvan wel recht op een vergoeding. De vergoeding voor het uitlenen van geld, de rente, wordt meestal periodiek (bijvoorbeeld jaarlijks) uitgekeerd en wordt couponrente genoemd. De looptijd van obligaties varieert van 1 tot 99 jaar.

Obligaties worden gezien als een relatief veilige belegging. Er kleven namelijk relatief weinig risico’s aan obligaties en u weet als belegger goed waar u aan toe bent. Een obligatie heeft ook altijd een duidelijke einddatum. Op die datum krijgt u het geleende geld terug. Slechts in zeldzame gevallen gebeurt dat niet, bijvoorbeeld bij een faillissement. Vanwege het defensieve karakter van dit beleggingsproduct heeft een defensiever beleggingsprofiel dan ook vaak een hogere weging in vastrentende waarden.

Vastrentende waarden is een verzamelnaam voor beleggingen waarop in beginsel een vaste rentevergoeding en een vaste looptijd geldt. Voorbeelden van vastrentende waarden zijn obligaties, onderhandse leningen en hypotheken.

Er bestaan verschillende soorten obligaties:

• Staatsobligaties: Obligaties uitgegeven door een land (bijvoorbeeld Nederland en de Verenigde Staten)
• Bedrijfsobligaties: Obligaties van bedrijven met een hoge kredietwaardigheid
• High Yield obligaties: Obligaties van minder kredietwaardige bedrijven met een hogere rente
• Emerging Market Debt: Obligaties van overheden, instellingen of bedrijven uit opkomende markten
• Asset Backed Securities: Obligaties met een (zakelijk) onderpand

Geschiedenis obligaties

In 1621 gaf de VOC als eerste ter wereld aandelen uit en inspireerden hiermee de overheid om ook geld op te halen via de kapitaalmarkt. In 1624 werd door het Nederlandse waterschap een eeuwigdurende obligatie uitgegeven met een couponrente van 2,5% en een totale waarde van 1200 gulden. Het waterschap had dat geld nodig voor het droogleggen van polders en het herstellen van de doorgebroken dijken die grote delen van Holland en Utrecht moesten beschermen tegen water. In latere jaren zou het waterschap dit nog vaker doen. Wat de obligatie uit 1624 zo bijzonder maakt, is dat ze na bijna vier eeuwen nog steeds rente geeft. Een bedrag van € 15 euro per jaar om precies te zijn.

Hoe werken obligaties precies?

Het is nu tijd om wat meer de diepte in te gaan. Obligaties zijn zoals gezegd leningen die worden uitgegeven door overheden of bedrijven. Deze obligaties hebben een nominale waarde, het bedrag dat bij aflossing weer wordt terugbetaald. Deze waarde is het totale bedrag dat de overheid of het bedrijf wil verzamelen. Dit totaalbedrag wordt opgeknipt in kleinere delen, dat zijn de coupures. Dit zijn de eenheden waarin u de obligaties op de beurs kunt verhandelen.

De koersen worden vaak uitgedrukt in een percentage (bijvoorbeeld 105%) van de nominale waarde. Als de koers exact gelijk is aan de nominale waarde dan is deze 100%, dit ook wel ‘a pari’ genoemd. De obligatie is onder pari als de beurskoers onder de 100% is, en boven pari als deze boven de 100% noteert. Aan het einde van de looptijd noteert een obligatie altijd a pari (100%). Voor het uitlenen van geld krijgt u (meestal) een vergoeding.

Maar wat bepaalt nou de rente op een obligatie?

1. De marktrente: Deze wordt vastgesteld door de Europese Centrale Bank. (momenteel 0%)
2. De looptijd van de lening: Hoe langer u uw geld beschikbaar stelt, hoe hoger de rente. (in een normale markt; zie artikel omgekeerde rentecurve)
3. De kredietwaardigheid van de overheid of het bedrijf: Het vertrouwen in de instantie aan wie u uw geld leent.

Indien u uw obligatie vóór de einddatum verkoopt, krijgt u daar uiteraard direct geld voor. De hoogte van dat bedrag is afhankelijk van de rente op de kapitaalmarkt. Hoe lager de rente, hoe hoger de waarde van uw obligaties. Het is belangrijk om te onthouden dat de waarde van een obligatie en de rente onlosmakelijk aan elkaar verbonden zijn. Deze twee variabelen bewegen omgekeerde evenredig. Dat wil zeggen dat de obligatie in waarde stijgt indien de rente daalt. Als de rente dus stijgt zal de waarde van de obligatie juist dalen om dit verschil te compenseren.

Daarnaast is het belangrijk om te onthouden dat (in een normale markt) de obligaties die een langere looptijd hebben harder zullen dalen of stijgen wanneer de marktrente daalt of stijgt dan een obligatie met een korte looptijd. Naarmate de vervaldatum van een obligatie dichterbij komt, neemt de rentegevoeligheid namelijk af. Een 2-jaars obligatie heeft dus een lagere rentegevoeligheid dan 10-jaars schuldpapier dat net uitgegeven is.

De combinatie van coupon en looptijd wordt ‘duration’ genoemd. De duration is een belangrijke maatstaf voor het renterisico van een obligatie. Hoe langer de duration, des te gevoeliger de koers van die obligatie is voor een verandering van de rentestand.

Praktijkvoorbeeld:

Bovenstaande klinkt misschien ingewikkeld, maar ik zal dit aan de hand van een voorbeeld toelichten. Zodra de rente op een obligatie stijgt zal de obligatiekoers in waarde dalen. Er zijn dan namelijk betere obligaties te krijgen met een hogere couponrente. Als u een obligatie had gekocht die 4% rente betaalt, maar de rente stijgt naar de 5%, dan wordt het lucratiever om in nieuwe staatsleningen te beleggen tegen 5% dan in obligaties die maar 4% geven. Op het einde van de rit krijgt de obligatiehouder zijn inleg altijd ‘a pari’ weer terugbetaald. Als de marktrente gestegen is van 4% naar 5%, dan zal de koers van de obligatie echter onder de nominale waarde dalen, zodat een nieuwe eigenaar van deze obligatie ook ongeveer op 5% rendement kan uitkomen.

Momenteel zien we het omgekeerde gebeuren op de obligatiemarkten. Nieuwe obligaties worden uitgegeven met een lagere rente, waardoor de bestaande obligaties in koers stijgen. Hierdoor zakt het rendement op deze obligaties naar ongeveer hetzelfde rendement als op de nieuwe obligaties. 

Hoe kunt u rendement behalen met obligaties?

Zoals eerder gezegd worden obligaties gezien als relatief veilige beleggingen. U weet van te voren namelijk waar u aan toe bent. De couponrente en de einddatum van de obligatie staat vast waardoor u precies weet hoeveel rendement u gaat maken. U kunt naast het directe rendement ook koersrendement behalen doordat de beurswaarde van uw obligatie stijgt. Zoals eerder besproken zal de koers stijgen zodra de rente daalt. Door de hogere vraag wordt er nieuw schuldpapier tegen lagere rentes uitgegeven, waardoor de waarde van oudere obligaties op de beurs zal stijgen.

Zoals u kunt begrijpen kunt u hierdoor ook geld verliezen als de waarde van uw obligatie daalt. Obligaties zijn dus zeker niet risicovrij. De koers van een obligatie is namelijk afhankelijk van onder andere de marktrente (renterisico), de kredietwaardigheid van de uitgever (debiteurenrisico) en van vraag en aanbod op de beurs (marktrisico).

Verschillende typen obligaties

Hierboven zei ik dat de couponrente vast staat, dit gaat echter niet altijd op. Hoewel de meeste (traditionele) obligaties een vaste couponrente hebben, zijn er ook obligaties die een variabele rente hebben. In dat geval is de rente-uitkering niet vast, maar wordt periodiek de rente-uitkering vastgesteld. Een voorbeeld hiervan is een obligatie waarbij de couponuitkering afhankelijk is van de hoogte van de Euribor. Daarnaast zijn er nog vele verschillende typen obligaties. Hieronder zal ik deze obligaties kort toelichten.

• Obligaties met een vast rendement
  Deze komen het meest voor en heb ik hierboven uitvoerig besproken. Deze obligaties garanderen de betaling van een vast rendement tijdens de hele duur van de lening (tot aan de vervaldatum). Het reëel tarief of een gerichte schatting ervan staat vast op het moment van de aankoop op de primaire markt. Zodra deze verhandeld worden op de secondaire markt, zal de koers variëren in functie van het reëel rendement dat op dat moment voor dat type product te verkrijgen is.

• Floating rate note (variabele renteobligatie)
  Een obligatie die geen vaste, maar een variabele couponrente heeft. Het kan zijn dat de hoogte van de couponrente afhankelijk is van bijvoorbeeld de marktrente. Deze hebben als voordeel dat wanneer de marktrente stijgt, de vergoeding ook stijgt, maar bij een daling zal de couponrente ook dalen.

• Achtergestelde obligaties
  Lening die bij faillissement pas wordt terugbetaald nadat gewone obligaties en andere leningen of schuldeisers zijn afbetaald. De risico’s zijn groter dan van een gewone lening en de rente is meestal hoger.

Een relatief nieuw begrip dat in 2019 ineens populair werd op de financiële markten is het zogeheten ‘negative yielding debt’. Men doelt hier op het totale bedrag dat uitstaat in de hierboven besproken obligaties met zero-coupon. Wereldwijd staat er momenteel nog voor ruim $10 biljoen aan negative yielding obligaties uit. Dit lag vorig jaar ruim boven de $ 14 biljoen.

Sterker nog: de rente op deze obligaties is negatief. Dat betekent dat de koper van deze obligatie gegarandeerd geld verliest. Anders gezegd, u moet ‘geld’ betalen om uw geld ‘veilig te parkeren’. En die kosten komen nog eens bovenop eventueel waardeverlies door inflatie.

Waarom zou iemand obligaties kopen met een negatief rendement?

Eén van de redenen voor de negatieve rente is de angst voor een recessie en het uitblijven van inflatie. Hierdoor kopen beleggers massaal obligaties op, die als relatief veilige havens worden beschouwd. Een andere oorzaak is het dovish geluid van centrale banken.

Er is een grote kans dat de Europese Centrale Bank (ECB) weer staatsleningen gaat opkopen. Die hogere vraag zal de marktrente verder omlaag drukken. Beleggers lopen daar op vooruit door nu al obligaties te kopen. Als de marktrente daalt, dan worden de bestaande obligaties namelijk meer waard om dit verschil te compenseren. Beleggers kunnen dus ondanks de negatieve coupon wel rendement maken door de waardestijging van de obligatiekoers.

Beleggen in obligaties via LYNX

Obligaties zijn uiterst geschikt voor beleggers die tevreden zijn met het vooraf bekende effectief rendement en bereid zijn de obligatie tot het einde van de looptijd in de portefeuille te houden. Obligaties zijn in dat opzicht voornamelijk interessant voor de meer defensieve belegger, of voor beleggers die bijna met pensioen gaan en dus het risico in de portefeuille wil verminderen. Zoals eerder gezegd loopt u met obligaties over het algemeen minder risico, maar net als bij elke vorm van beleggen zijn er wel degelijk risico’s. De uitgevende partij (bedrijf of overheid) kan namelijk in de problemen komen of zelfs failliet gaan. Dus ook bij het beleggen in obligaties kunt u in theorie een deel van of uw gehele inleg verliezen.

Via LYNX kunt u uiteraard ook beleggen in obligaties. In het TWS Handelsplatform kunt u obligaties kopen uit Nederland, België, Frankrijk, Hongkong en de VS. U kunt de TICKER of ISIN code invoeren in het platform en de gewenste obligatie direct aanschaffen. Door middel van de BOND SCANNER kunt u in het TWS Handelsplatform eenvoudig zoeken naar honderden obligaties.

Futures

Een andere manier om blootstelling te krijgen aan obligaties is door middel van obligatie futures of futures opties. Onderstaande afbeelding uit het TWS Handelsplatform toont de 5 meest verhandelde obligatie futures.

De meest bekende en verhandelde obligaties futures zijn de Euro Bund (10 Year Bond) en de 10 Year US Treasury Note. Beide hebben een hefboom van 1000. Dit betekent dat u met 1 future op de huidige koers van de Euro Bund future van 178,41 een positie krijgt ter waarde van € 178.410. Een opwaartse beweging van 100 basispunten naar 179,41 (+0,56%) zou een winst/verlies betekenen van € 1000 voor uw portefeuille. Onderstaande afbeeldingen tonen de specificaties van deze twee futures.

.

Beleggen in obligaties via ETF’s

Voor de meer defensieve belegger zijn ETF’s een mooi instrument om een positie in obligaties te verkrijgen. De onderstaande ETF’s zijn uiteraard allemaal te verkrijgen via LYNX. Een belegging in een obligatie ETF is in veel opzichten wel wat gecompliceerder dan het kopen van een individuele obligatie. Een ETF die een index volgt waarin uitsluitend 10-jarige leningen zijn opgenomen, heeft een continue blootstelling aan leningen met deze looptijd. In een tijd van oplopende rentetarieven zal een 10-jaars ETF een slechter resultaat behalen dan een enkelvoudige belegging in een 10-jarige lening.

De ETF’s hebben bovendien niet altijd een even goede spreiding, dus let goed op welke ETF u koopt. Hieronder noem ik een aantal willekeurige namen van obligatie ETF’s:

Europese obligaties:

• De Think iBoxx Government Bond UCITS ETF (TGBT): Dit is een staatsobligatie ETF bestaande uit 25 investment grade staatsobligaties en heeft als doel het zo nauwkeurig mogelijk volgen van de Markit iBoxx EUR Liquid Sovereign Diversified 1-10 Index.
• Think iBoxx Corporate Bond UCITS ETF (TCBT): Dit is een bedrijfsobligatie ETF bestaande uit 40 investment grade in euro genoteerde bedrijfsobligaties en heeft als doel het zo nauwkeurig mogelijk volgen van de Markit iBoxx EUR Liquid Corporates Index.
• De Think iBoxx AAA-AA Government Bond UCITS ETF (TAT): Dit is een staatsobligatie ETF bestaande uit 15 staatsobligaties met een minimale AA rating en heeft als doel het zo nauwkeurig mogelijk volgen van de Markit iBoxx EUR Liquid Sovereign Capped AAA-AA 1-5 Index.
• iShares Core € Govt Bond UCITS ETF: Het effect streeft ernaar het rendement te volgen van een index die bestaat uit investment-grade staatsobligaties van landen in de eurozone.

Amerikaanse + Europese obligaties:

• De iShares $ Treasury Bond 1-3yr UCITS ETF (LBTE): Het effect streeft ernaar het rendement te volgen van een index die bestaat uit staatsobligaties met een looptijd van 1 tot 3 jaar die door de Amerikaanse schatkist zijn uitgegeven in Amerikaanse dollar.
• iShares € Aggregate Bond UCITS ETF (IEAG): Het effect streeft ernaar het rendement te volgen van een index die bestaat uit investment-grade staatsobligaties, obligaties van semi-overheidsinstellingen, bedrijfsobligaties en geëffectiseerde obligaties die zijn uitgegeven in euro.
• De iShares Core € Corp Bond UCITS ETF (IEAA): Het effect streeft ernaar het rendement te volgen van een index die bestaat uit investment-grade bedrijfsobligaties die zijn uitgegeven in euro.

Zelf beleggen in obligaties via LYNX?

Via LYNX heeft u wereldwijd directe toegang tot 125 beurzen in maar liefst 31 landen. Leg uzelf geen beperkingen op en profiteer van de ruime handelsmogelijkheden, waaronder het beleggen in obligaties. Bekijk het aanbod: