Grafiekpatronen; wat vertellen de koerspatronen? TA – deel 2

Wat zijn koerspatronen?

Koerspatronen zijn in de technische analyse een onderdeel van de visuele analyse. Zoals u weet gaat de technische analyse ervan uit dat koersen zich trendmatig bewegen en dat de geschiedenis zich herhaalt. Dat wil zeggen dat we op grafieken steeds weer dezelfde cyclussen en koerspatronen tegenkomen. Het bestuderen van deze koerspatronen zijn dan ook een belangrijk onderdeel van technische analyse. Aan de hand van terugkerende patronen kunnen we trendwijzigingen tijdig herkennen. Bovendien kunnen we aan de hand van deze patronen koersdoelen berekenen en uitspraken doen over de meest waarschijnlijke richting van een onderliggende waarde.

Voordat we alle patronen uitgebreid gaan bespreken, is het belangrijk om te weten dat een patroon pas geactiveerd wordt nadat het gehele patroon is afgerond. Dit wil zeggen dat een patroon pas valide is nadat er een geldige uitbraak heeft plaatsgevonden.

De verschillende koerspatronen kunnen we onderverdelen in 3 soorten. Hieronder zullen we de belangrijkste patronen uitgebreid bespreken.

• Omkeerpatronen: Deze patronen komen voor aan het einde van een stijgende of dalende trend. Deze patronen kunnen een draai van de markt signaleren.
• Continueringspatronen: Deze patronen vormen slechts een tijdelijke onderbreking van een trend, na voltooiing van het patroon zal de trend worden voortgezet.
• Bilaterale patronen: Deze koerspatronen zijn als het ware neutraal; de uitbraak uit het patroon zal de toekomstige richting bepalen.

Omkeerpatroon: Dubbele top

De dubbele top komt vaak voor aan het einde van een stijgende trend. Soms worden er zelfs meer toppen gevormd, en spreekt men van een driedubbele top. Na een stijgende trend vormt zich de eerste top, waarna de koers wat corrigeert. Waar deze correctie zijn steun vindt, is belangrijk voor het vervolg van het patroon. Deze bodem is immers het steunniveau na de vorming van de tweede top.

De tweede top wordt doorgaans op lager volume bereikt dan de eerste. Bij de vorming van een dubbele top lukt het de tweede keer niet om de weerstand van de eerste top opwaarts te breken. De toppen hoeven niet exact op hetzelfde niveau te liggen, maar uiteraard wel in dezelfde range. De daling na de tweede top gaat vaak gepaard met een hoger volume, de verkoopdruk neemt duidelijk toe. De dubbele of driedubbele top is overigens niet direct een verkoopsignaal.

Het patroon is pas voltooid nadat er een neerwaartse uitbraak onder het steunniveau plaatsvindt. Indien dit op hoog volume plaats vindt, is de betrouwbaarheid van het dubbele top patroon het hoogst. Na de neerwaartse uitbraak verandert het oude steunniveau in een weerstandsniveau. Vaak vindt er nog een herstel plaats naar dit oude steunniveau. Deze terugtest noemen we binnen de technische analyse een pullback. De pullback geeft beleggers nogmaals de kans om uit te stappen. Dit fenomeen is in de onderstaande grafiek van de AEX-index goed terug te zien.

Omkeerpatroon: Dubbele bodem

Haaks tegenover de dubbele top staat uiteraard het dubbele bodem patroon. De dubbele bodem is dan ook een positief omkeringspatroon. Tijdens de dalende trend vormt zich de eerste bodem, waarna de koers wat herstelt. Waar dit herstel zijn top vindt is belangrijk voor het vervolg van het patroon. Deze top is immers het weerstandsniveau na de vorming van de tweede bodem.

Bij de vorming van een dubbele bodem lukt het de tweede keer niet om het steunniveau van de eerste bodem te breken. De bodems hoeven niet exact op hetzelfde niveau te liggen, maar uiteraard wel in dezelfde range. Het herstel na de tweede bodem gaat vaak gepaard met een hoger volume, de koopdruk neemt duidelijk toe. De dubbele of driedubbele bodem is overigens niet direct een koopsignaal.

Het patroon is pas voltooid nadat er een opwaartse uitbraak plaatsvindt boven het weerstandsniveau. Indien de uitbraak op hoog volume plaats vindt, is de betrouwbaarheid van de dubbele bodem het hoogst. In de grafiek hieronder ziet u een voorbeeld van een succesvolle uitbraak na een dubbele bodem formatie.

Omkeerpatroon: hoofd-en-schouderpatroon

Een van de meest bekende en betrouwbaarste patronen binnen de technische analyse is het hoofd- en-schouderpatroon. Een hoofd- en-schouderpatroon is een negatief omkeerpatroon. Het patroon kenmerkt zich door een hoge top in het midden en twee lagere toppen aan beide zijden. De steunlijn onder de toppen wordt de neklijn genoemd.

Allereerst dient de linkerschouder zich te ontwikkelen. Na deze top corrigeert de koers richting de neklijn, oftewel de steunlijn. Vanaf deze steun veert de koers op en bereikt deze een nieuwe top, het hoofd in het patroon. Na het vormen van het hoofd, volgt opnieuw een correctie richting de neklijn, dat nog altijd als steun fungeert. Vanaf dit steunniveau moet de rechterschouder zich gaan vormen. Deze schouder is dus een lagere top in de grafiek, wat per definitie al een zwak teken is binnen de technische analyse.

Als ook de rechterschouder is gevormd, is het tijd om de focus richting de neklijn te verleggen. Dit steunniveau verloopt vaak horizontaal, net als in dit voorbeeld. Maar de lijn kan ook licht stijgen of juist dalen. Het patroon is pas compleet, en wordt dus pas geldig, nadat de neklijn vervolgens neerwaarts wordt doorbroken. Na deze neerwaartse uitbraak onder de steunlijn mag technisch gezien een verdere daling worden verwacht. U als beleggers kunt hier dus op inspelen door na deze neerwaartse uitbraak een shortpositie aan te gaan.

Koersdoel berekenen

Aan de hand van het patroon kan een koersdoel berekend worden. Dit doet men door de afstand van de neklijn tot het hoofd te berekenen. Vervolgens kunt u deze afstand vanaf de neklijn van de koers aftrekken.

Omkeerpatroon: Rising wedge

De rising wedge is een negatief omkeerpatroon en komt veelal voor aan het einde van een stijgende trend. Het patroon kan zich echter overal op de grafiek ontwikkelen. Een stijgende wig kenmerkt zich door een sterk stijgende steunlijn en een iets minder sterk stijgende toppenlijn. Hierdoor ontstaat als het ware een opwaarts driehoek die steeds nauwer wordt. Een mogelijke uitbraak vindt nagenoeg altijd neerwaarts plaats. Daarnaast is ook bij zowel de stijgende als de dalende wig belangrijk dat het volume toeneemt tijdens een uitbraak. In onderstaande afbeelding zien we een rising wedge op de daggrafiek van Netflix. Het koersdoel van de rising wedge is de bodem van het patroon zelf, in dit geval dus circa $ 310.

Omkeerpatroon: Falling wedge

In het spiegelbeeld van de rising wedge staat de falling wedge. De dalende wig bestaat uit een dalende weerstandslijn en een minder scherp dalende steunlijn. Dit is de bandbreedte waartussen de koers noteert. Ondanks dat de naam anders doet vermoeden, is de uitbraak uit een dalende wig vrijwel altijd opwaarts. Na een uitbraak kunnen longposities worden ingenomen. Het koersdoel van de falling wedge is de top van het patroon.

Continueringspatroon: Bullflag

Een bullflag is een tijdelijke onderbreking van de stijgende trend. Na een periode van stijging consolideert de koers in een dalend trendkanaal met lagere toppen en lagere bodems. Uiteindelijk is de verwachting dat de koers juist uitbreekt naar boven, en de stijgende trend weer wordt hervat. Als koersdoel wordt vaak de lengte van de vlaggenstok vanaf de uitbraak opgemeten en opgeteld bij het uitbraakniveau. Hieronder ziet u een voorbeeld van een bullflag.

Continueringspatroon: Bearflag

Een bearflag is een tijdelijke onderbreking van de dalende trend. Na een periode van daling consolideert de koers in een stijgend trendkanaal met hogere toppen en hogere bodems. Uiteindelijk is de verwachting dat de koers juist weer uitbreekt naar onderen, en de dalende trend voortzet. Om het koersdoel te bepalen wordt ook hier weer de lengte van de vlaggenstok vanaf de uitbraak opgemeten en opgeteld bij het uitbraakniveau. Hieronder ziet u een voorbeeld van een bearflag.

Bilateraal patroon: Symmetrische driehoek

In onderstaande grafiek van Baidu ziet u een symmetrische driehoek. Dit patroon heeft minstens enkele weken nodig om zich te vormen. Op een daggrafiek duurt de vorming van dit patroon ongeveer drie maanden, maar enkele weken of juist langer is ook mogelijk. Uiteraard kan dit patroon zich op alle soorten tijdframes vormen, ook op bijvoorbeeld een 5-minuten grafiek.

Per trendlijn zijn minstens twee raakvlakken (maar bij voorkeur drie) benodigd om van een geldig patroon te kunnen spreken. Meer raakvlakken verhogen de betrouwbaarheid van het patroon. Na een uitbraak uit het patroon kunt u een positie innemen. Voor een bevestiging is een slotkoers buiten de gestelde bandbreedte vereist. Daarnaast moet een break-out op een stijgend volume plaatsvinden. Het koersdoel van het patroon kunt u eenvoudig berekenen door de afstand van de bodem tot aan de top van het patroon op te meten. Deze afstand telt u bij het uitbraakniveau op om een koersdoel te bepalen.

Bilateraal patroon: Oplopende driehoek

De oplopende driehoek is een bullish koerspatroon. Dit houdt concreet in dat de kans dat de koers opwaarts uitbreekt het grootst is. In de onderstaande grafiek van Bank of America zien we een dergelijk patroon. De bovenste weerstandslijn is horizontaal, terwijl de bodemlijn oploopt. De ruimte tussen beide lijnen worden steeds kleiner, waarna op basis van technische analyse een opwaartse uitbraak verwacht mag worden. Gedurende de totstandkoming van dit patroon daalt het volume, om op het moment dat de break-out plaatsvindt weer toe te nemen. Het koersdoel van het patroon kan berekend worden door de afstand van de bodem tot aan de top van het patroon op te meten. Vervolgens telt u de afstand op bij het uitbraakpunt om het koersdoel te bepalen.

Bilateraal patroon: Dalende driehoek 

Tegenover de oplopende driehoek staat de dalende driehoek. De dalende driehoek breekt statistisch gezien vaker naar onderen uit. De onderste steunlijn is horizontaal, terwijl de toppenlijn naar beneden loopt. Na een uitbraak kunt u een positie innemen en het koersdoel berekenen. Het koersdoel van het patroon kan berekend worden door de afstand van de bodem tot aan de top van het patroon op te meten. Vervolgens telt u de afstand op bij het uitbraakpunt om het koersdoel te bepalen.

Bilateraal patroon: Diamant formatie 

Dit patroon komt niet zo heel vaak voor en is vrij lastig te herkennen. Het patroon kenmerkt zich door een periode van stijgende toppen en lagere bodems die later omslaan in lagere toppen en hogere bodems. Hierdoor wordt een patroon zichtbaar dat de vorm heeft van een diamant. Het patroon kan zowel een bodemformatie zijn, een continueringspatroon als een toppatroon. Het beste is om de uitbraak uit het patroon af te wachten om zo de richting te bepalen. Het koersdoel kan berekend worden door de afstand van de top tot aan de bodem van het patroon op te meten. Dezelfde afstand wordt op het uitbraakpunt toegevoegd waardoor een koersdoel ontstaat.

Wilt u gaan handelen op basis van bovenstaande patronen? Dan is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat u moet wachten met het innemen van posities tot het patroon volledig heeft plaatsgevonden. Denk bijvoorbeeld aan een uitbraak uit een patroon. Het is zaak dat u pas instapt als de koers daadwerkelijk boven de weerstand uitbreekt.

Daarnaast raad ik u aan om niet alleen naar de patronen te kijken, maar dit te combineren met andere technische in indicatoren waar ik in deel 5 uitgebreid op terugkom. Hier bij is het handelsvolume een belangrijk gegeven om in de gaten te houden. Een stijgend volume maakt de kans van slagen over het algemeen groter.

Technische analyse software

Om zelf een goede technische analyse te maken is betrouwbare TA software essentieel. Het LYNX Handelsplatform beschikt over veel tools waarmee u eenvoudig steun-, weerstand- en trendlijnen kunt trekken om de koersgrafieken vanuit een technisch oogpunt te kunnen benaderen. De software beschikt tevens over meer dan 80 technische indicatoren.

Cursus technische analyse

Wilt u graag een cursus of een masterclass over technische analyse volgen? Schrijf u dan gratis in voor een LYNX Masterclass. Wekelijks zijn verschillende beursexperts te gast in de LYNX Studio. In deze online masterclasses bespreken zij verschillende onderwerpen, waaronder technische analyse. U kunt tevens alle eerder opgenomen masterclasses terugkijken in het LYNX Masterclass archief.

De informatie in deze column is niet bedoeld als beleggingsadvies en geldt niet als aanbeveling tot het doen van enige belegging. De auteur heeft geen positie in één van voornoemde financiële instrumenten.