Wat is behavioral finance?

Behavioral finance en de efficiëntie markttheorie

Volgens de traditionele theorie zal een belegger steeds rationeel handelen, met het oog op vermogensaangroei. Bijgevolg zal hij zoveel mogelijk informatie inwinnen en de fundamentele waarden van een bedrijf zo correct mogelijk inschatten. Dat wil zeggen dat de belegger beschouwd wordt als een ‘homo economicus’ waarbij emoties geen rol spelen. Deze theorie heet de efficiënte markttheorie.

In een efficiënte markt zou alle informatie reeds in de koersen geprijsd zitten, en waardeert de beurskoers op de juiste fundamentele waarde. Toch kan deze theorie sommige patronen niet verklaren en zijn aanpassingen nodig om een realistischer beeld te verkrijgen. Dankzij de theorie van behavioral finance wordt de belegger aanzien als mens, die nog steeds irrationele beslissingen en fouten kan maken.

Wat is behavioral finance?

Behavioral finance is een onderdeel van de gedragspsychologie, specifiek om het gedrag van beleggers te analyseren. Het ontstond in de jaren ‘80 en stelt dus dat bepaalde invloeden en vooroordelen het gedrag van een belegger kunnen beïnvloeden. Daarenboven kan het een verklaring zijn voor hevige marktafwijkingen in de aandelenmarkt.

Dankzij het gebruik van behavioral finance kunnen bubbels en diepe recessies aangekaart worden. Zo kan het bijvoorbeeld de zware beursdalingen als gevolg van de corona-uitbraak verklaren, of de bubbel onder de cannabisaandelen. Hoewel het geen deel uitmaakt van de efficiënte markttheorie, houden de meeste beleggers en instituties rekening met het gedrag van mensen. Op die manier kunnen ze trends analyseren en hun beslissingen optimaliseren.

Valkuilen voor handelaars

Er zijn een paar belangrijke valkuilen voor beleggers. Een bewuste belegger is op de hoogte van deze valkuilen en kan zijn perceptie toetsen aan feiten. Zij worden hieronder grotendeels besproken.

Overmoed is een eerste valkuil en komt vaak voor bij irrationele beleggers. Het is een van de fouten die beleggers vaak in de problemen brengen. Hierbij gaat de belegger ervan uit dat hij meer capabel of slimmer is dan hij effectief is. Daarbovenop gelooft hij dat hij over meer informatie beschikt dan de gemiddelde handelaar, en hij daarom goed zal presteren. Vaak geldt het omgekeerde.

Als tweede is er de overreactietheorie, die zegt dat beleggers vaak overreageren als er verse informatie is uitgekomen. Zo zal de prijs van een aandeel volgens de efficiënte markttheorie meestal stijgen als het bedrijf goede jaarresultaten neerlegt. Daardoor stijgt het aandeel buiten proportie.

De vooruitzichttheorie, ofwel de Prospect Theory, is een theorie die in 1979 door Daniel Kahneman werd geformuleerd. Hierbij wordt gesteld dat mensen vaak grotere risico’s nemen op vlak van verlies, dan voor zekerheid te kiezen bij winsten. Dat komt omdat mensen anders kijken naar verliezen dan naar winsten.

Kuddegedrag, in het Engels Herding Behavior, is nog een van die belangrijke valkuilen. FOMO, of Fear Of Missing Out, gaat hand in hand met het kuddegedrag. Daarbij is de idee dat een belegger wil meegenieten van sterke koersstijgingen in een bepaald product, aandeel, sector, etc. Denk maar aan cryptocurrencies en cannabisaandelen, die gigantische koersbewegingen maakten. Als gevolg bestaat de kans dat de belegger veel te hoge prijzen betaalt voor het product.

Het referentie-effect, of Anchoring-bias, is er nog zo eentje. Psychologen ontdekten dat mensen vaak de neiging hebben om te vertrouwen op het eerste stukje informatie dat ze bemachtigen. Als gevolg kan dit een immense impact hebben op het beslissingsproces. Bijvoorbeeld: een analist beweert dat aandeel XYZ zéker €10 waard is, op basis van die informatie vindt je de huidige koerswaarde (€8) te laag.

De voorkeur voor bevestiging, of confirmation bias, betekent dat mensen meer aandacht geven aan zelfbevestigende informatie. Op die manier wordt er minder waarde gehecht aan informatie die de eigen ideeën tegenspreken. Zo kan iemand bijvoorbeeld enkel en alleen artikels lezen over een mogelijks aankomende beurscrash, maar geen rekening houden met redenen waarom ze verder zou kunnen stijgen.

Mentale boekhouding, of mental accounting, is eveneens een begrip in de gedragseconomie. Hierbij wordt verwezen naar verschillende waarden die mensen aan geld hechten, gebaseerd op subjectieve criteria, die vaak een nadelig resultaat hebben. Het gaat over de verzameling cognitieve handelingen van een individu om financiën te organiseren, evalueren en beheren.

Als laatste is er nog de gokkersmisvatting, of gambler’s fallacy. Dat wil zeggen dat een gebeurtenis die in het verleden minder is opgetreden, in de nabije toekomst meer zal optreden. Denk maar aan kaarten tellen bij blackjack of andere gokspellen. In de aandelenmarkt maken beleggers de gokkersmisvatting als ze geloven dat het aandeel in een bepaalde richting zal gaan, na herhaaldelijk de omgekeerde richting in te gaan.

Rol van de media

Zoals de efficiëntie markttheorie zegt, zou de financiële markt een markt moeten zijn met volkomen concurrentie. Dat wil zeggen dat alle beleggers over dezelfde informatie beschikken. Die is ook effectief in grote mate aanwezig, maar aangezien het meestal eerst de media passeert, geeft het vaak een vertekend beeld.

Vaak is het zo dat er hevige overdrijvingen zijn en de informatie soms te ingewikkeld is. Ook de manier waarop het nieuws wordt voorgesteld is niet altijd neutraal. Het nieuws wordt in sterke mate beïnvloed door sensatiezucht, snelheid en selectiviteit. De manier waarop een gerapporteerde jaarrekening bijvoorbeeld wordt beoordeeld kan werkelijk verschillen van journalist tot journalist.

Daarom is het voor elke belegger belangrijk om objectief en kritisch met dergelijke informatie om te gaan. Wie zich laat vangen, laat zich vangen aan de valkuilen van behavioral finance.

Behavioral finance: voorbeelden

• De koersen van cryptocurrencies, met name bitcoin, zijn historisch zeer volatiel. Veel beleggers hebben hier dan ook hun broek aan gescheurd;
• Cannabisaandelen zijn eveneens volatiel, het was een hype in 2018 en ze volgden quasi allemaal hetzelfde patroon;
• De internetbubbel groeide van 1997 tot 2000, waarbij de koerswaarden van internetbedrijven gigantisch snel stegen als gevolg van de verwachte groei. Ten slotte spatte de bel uiteen;
• Op Wall Street vond de grote beurscrash plaats in 1929. Op enkele dagen tijd stortten de koersen ineen, na ongekend lange en grote stijgingen van de aandeelkoersen. Ook in 1987 en recenter, in 2008, was er sprake van een crash.
• Ook de tulpenmanie in de 17^de eeuw is een voorbeeld van behavioral finance. Daarbij stegen de prijzen van nieuw geïntroduceerde tulpenbollen tot extreme hoogten, tot ook die bel in 1637 knapte. Men spreekt niet voor niets over de ‘tulpengekte’.
• Als gevolg van de corona-uitbraak in 2020 daalden de koersen ook gemiddeld 40 procent. Daarna hervatte de algemene stijging en intussen zijn dezelfde hoogten weer bereikt.

Conclusie

In tegenstelling tot wat algemeen verondersteld wordt, gaat de beleggerswereld er echt totaal anders aan toe en is ze allesbehalve rationeel. De efficiëntie markttheorie is niet waterdicht, en de niet-rationele factoren in de beurswereld zijn van even groot belang. Wie de valkuilen kent van behavioral finance is bijgevolg een stapje voor op de anderen.